Στο φως έφεραν ένα μυστηριώδες και ιδιαίτερα σπάνιο πλάσμα της βαθιάς θάλασσας, επιστήμονες που βρίσκονταν μέσα σε υποβρύχιο. Πρόκειται για το θηλυκό πορτοκαλί ψάρι (whalefish) του είδους Cetomimiformes, το οποίο εντοπίστηκε σε βάθος περίπου 2.013 μέτρων στα ανοιχτά του κόλπου του Μοντερέι, στην Καλιφόρνια. Πρόκειται για ένα από τα μόλις 18 που έχουν θεαθεί από τους θαλάσσιους βιολόγους του Ινστιτούτου Ερευνών του Ενυδρείου του κόλπου του Μοντερέι, τα τελευταία 34 χρόνια.
«Τα ψάρια αυτά εντοπίζονται σπάνια στον βυθό και με κάθε κατάδυση στα βαθιά, αποκαλύπτουμε περισσότερα μυστήρια και λύνουμε άλλα», έγραψε στο Twitter το Ινστιτούτο Ερευνών του Ενυδρείου του Μοντερέι.
Τα ψάρια αυτά τα κατέγραψαν για πρώτη φορά δύο επιστήμονες του Ινστιτούτου Smithsonian το 1895. Ωστόσο, λίγα στοιχεία είναι γνωστά για αυτά, όπως το γεγονός ότι μπορεί να πάρουν τρεις εξαιρετικά διαφορετικές μορφές κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Υπάρχουν οι προνυμφικές μορφές χωρίς λέπια με μακριές ουρές και με στόματα που μοιάζουν να έχουν κατακόρυφη επικάλυψη, οι οποίες ζουν και τρέφονται κοντά στην επιφάνεια του ωκεανού. Όταν έρθει η ώρα να ενηλικιωθούν, τότε έχουν δυο επιλογές.
Αν είναι αρσενικά, βγάζουν λέπια σε όλο τους το σώμα, το στόμα τους συρρικνώνεται, τα σαγόνια τους μικραίνουν και η μύτη τους διογκώνεται προς τα έξω. Καθώς δεν θα τραφούν ποτέ ξανά, τα έντερα, ο οισοφάγος και το στομάχι τους επίσης συρρικνώνονται και εξαφανίζονται. Η θωρακική τους κοιλότητα περιέχει τα σεξουαλικά τους όργανα και ένα γιγαντιαίο συκώτι ως αποθήκη ενέργειας. Λίγο πριν μεταμορφωθούν, καταβροχθίζουν μικροσκοπικά καρκινοειδή που ονομάζονται κωπήποδα και τα οποία θα τα βοηθήσουν να τρέφονται για το υπόλοιπο της ζωής τους, ως κινητά συστήματα μεταφοράς σπέρματος.
Τα θηλυκά, επίσης υφίστανται μια δραματική μεταμόρφωση. Το σώμα τους μεγαλώνει και μοιάζει με μικρή φάλαινα, ξεπερνούν σε μέγεθος τα αρσενικά και αναπτύσσουν πλευρικές γραμμές που ανιχνεύουν την πίεση του νερού κατά μήκος των πλευρών τους, οι οποίες τα καθοδηγούν μέσα στα βάθη της θάλασσας. Σε ορισμένα είδη, το σώμα των θηλυκών παίρνει μια απόχρωση λαμπερού πορτοκαλί, καθώς το κόκκινο και το πορτοκαλί χρώμα του φωτός δεν μπορεί να διαπεράσει τα βάθη στα οποία ζουν, με αποτέλεσμα αυτός ο χρωματισμός να τα καθιστά σχεδόν αόρατα.
Τόσο τα αρσενικά όσο και τα θηλυκά τείνουν να εντοπίζονται σε βάθη από 1.500 έως 2.000 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού, αν και υπάρχουν αναφορές ότι μπορούν να φτάσουν σε βάθη που ξεπερνούν τα 3.500 μέτρα.
Οι παράξενες μεταμορφώσεις που μπορεί να υποστούν τα Cetomimiformes, είναι πρωτοφανείς μεταξύ των σπονδυλωτών και για δεκαετίες κανείς δεν γνώριζε ότι οι διαφορετικοί τύποι αυτών των ψαριών, ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Μόλις το 2009 μια μελέτη των μιτοχονδριακών γονιδίων, παράλληλα με προσεκτικές αναλύσεις των δειγμάτων των ζώων που συλλέχθηκαν κατά τη μεταμόρφωση, επέτρεψε στους ερευνητές να αποδείξουν περίτρανα ότι ανήκαν στο ίδιο είδος.
Λίγα στοιχεία είναι γνωστά για τις συνήθειες των ψαριών αυτών, αλλά οι επιστήμονες πιστεύουν ότι μεταναστεύουν μέχρι περίπου 600 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας για να τραφούν υπό το φως των αστεριών και στη συνέχεια αποσύρονται στην ασφάλεια του βυθού.