Νέα

• ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΕΝ ΠΛΩ
• 06/10/2022

Nord Stream: Τα πιθανά σενάρια και γιατί η Ευρώπη έμεινε με σταυρωμένα χέρια

Όποια και αν ήταν η ζημιά στους αγωγούς φυσικού αερίου Nord Stream στη Βαλτική Θάλασσα, φαίνεται να είναι η πρώτη μεγάλη επίθεση σε κρίσιμης σημασίας υποθαλάσσιες υποδομές στην Ευρώπη. Πλέον πιστεύεται ευρέως ότι οι εκρήξεις που οδήγησαν σε μεγάλες διαρροές στους δύο αγωγούς δεν προκλήθηκαν από ατυχήματα. Η συμμαχία των χωρών του ΝΑΤΟ, υποδεικνύει σε μια σκόπιμη πράξη δολιοφθοράς.

Οι επιθέσεις σημειώθηκαν στις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες της Δανίας και της Σουηδίας και καταδεικνύουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι υποθαλάσσιες υποδομές της Ευρώπης. Αυτό εγείρει το ερώτημα για τα τρωτά σημεία των ευρωπαϊκών αγωγών, των καλωδίων ηλεκτρικής ενέργειας και Διαδικτύου και άλλων θαλάσσιων υποδομών.

Ένα είναι σίγουρο. Η  Ευρώπη θα πρέπει να επανεξετάσει τις πολιτικές της για την προστασία τους.

Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές πώς έγιναν οι επιθέσεις. Οι έρευνες πιθανότατα θα χρειαστούν μήνες για να ολοκληρωθούν, αλλά υπάρχουν δύο πιθανά σενάρια. Το πρώτο είναι ότι οι επιθέσεις θα μπορούσαν να είχαν πραγματοποιηθεί ως υποβρύχια επιχείρηση χρησιμοποιώντας προηγμένη υποβρύχια τεχνολογία.

Αυτό σημαίνει ότι εξετάζουμε ένα κράτος και το ναυτικό του. Αν και οι επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν έξω από τα χωρικά ύδατα των μελών του ΝΑΤΟ, Δανία και Σουηδία, θα μπορούσαν να ερμηνεύσουν την κίνηση αυτή ως πράξη πολέμου.

Το δεύτερο σενάριο αναφέρεται σε μια επιχείρηση που ξεκίνησε από ιδιόκτητο σκάφος επιφανείας, όπως ένα αλιευτικό σκάφος που χρησιμοποιείται ως πλατφόρμα για δύτες ή υποβρύχια για την τοποθέτηση εκρηκτικών.

Αυτό το σενάριο παραπέμπει στις λεγόμενες τακτικές της «γκρίζας ζώνης»: επίθεση από μια ομάδα που ενεργεί έμμεσα για λογαριασμό κρατικών συμφερόντων. Τότε θα είναι πολύ δύσκολο να επαληθευτεί η εμπλοκή οποιασδήποτε κυβέρνησης. Αυτό το σενάριο υποδηλώνει ότι η επίθεση στο Nord Stream ήταν πιθανό να ήταν η πρώτη καταγεγραμμένη δραστηριότητα της γκρίζας ζώνης, στην ευρωπαϊκή υποθαλάσσια περιοχή.

Οι τακτικές της γκρίζας ζώνης είναι ολοένα και πιο κοινές στη θάλασσα και έχουν συνδεθεί με την κατάσχεση πλοίων από τους Φρουρούς της Επανάστασης του Ιράν ή με τον κινεζικό αλιευτικό στόλο που προωθεί εδαφικές διεκδικήσεις.

Οι τακτικές της γκρίζας ζώνης στη θάλασσα δεν έχουν μελετηθεί εκτενώς, αλλά παρόμοιες τακτικές είναι καλά κατανοητές στον τομέα του κυβερνοχώρου. Σε αυτόν τον τομέα είναι συνήθως μια ομάδα χάκερ που λειτουργεί επίσημα «ανεξάρτητη» από κυβερνητικές υπηρεσίες που πραγματοποιούν μια επίθεση.

Η σύγκριση με τον κόσμο του κυβερνοχώρου είναι χρήσιμη, καθώς μας δίνει πληροφορίες σε σχέση με το γιατί ο θαλάσσιος τομέας είναι πολύ ευάλωτος. Η θάλασσα μοιάζει περισσότερο με τον κυβερνοχώρο.

Όπως και ο κυβερνοχώρος, έτσι και η θάλασσα είναι γεμάτη από ένα εξαιρετικά περίπλοκο σύνολο κρατικών και μη κρατικών παραγόντων και πολλαπλών επικαλυπτόμενων δικαιοδοσιών. Αυτό καθιστά ευκολότερη την απόκρυψη και δυσκολότερο τον εντοπισμό των υπεύθυνων παραγόντων. Οι νομικές ασάφειες εγείρουν επίσης το ερώτημα του τρόπου δίωξης τυχόν δραστών.

Αυτές οι τρεις υπηρεσίες, ωστόσο, εφαρμόζουν ένα αυστηρό σύστημα επιτήρησης για την παρακολούθηση των θαλάσσιων δραστηριοτήτων, γνωστό ως Common Information Sharing Environment.

Ένα πρώτο βήμα για την αύξηση της προστασίας της υποθαλάσσιας υποδομής είναι η αξιοποίηση αυτής της πλατφόρμας για τη συστηματική παρακολούθηση ύποπτων δραστηριοτήτων στην επιφάνεια κοντά σε υποδομές και ο συντονισμός των περιπολιών. Αυτό θα βοηθήσει στην αποτροπή των δραστών και θα αποτρέψει ένα μελλοντικό σενάριο της γκρίζας ζώνης.

Η παρακολούθηση των υποβρύχιων δραστηριοτήτων είναι μια πιο δύσκολη και δαπανηρή υπόθεση. Ο βυθός είναι ένας τεράστιος χώρος και τα καλώδια και οι αγωγοί καλύπτουν χιλιάδες χιλιόμετρα. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας εκτελεί μια σειρά από έργα για τη βελτίωση της επιτήρησης του νερού.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο η τεχνολογική πρόοδος ο δρόμος για καλύτερη παρακολούθηση Το ναυτικό και η ακτοφυλακή πρέπει να αναπτύξουν καλύτερη συνεργασία με την ιδιωτική βιομηχανία που λειτουργεί και συντηρεί υποθαλάσσιες υποδομές.

Η βιομηχανία κατέχει σημαντικά δεδομένα και είναι απαραίτητα για την εξασφάλιση γρήγορων απαντήσεων για οποιαδήποτε μελλοντική επίθεση. Η ΕΕ έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο ώστε να καταστεί δυνατή αυτή η συνεργασία μέσω των οργανισμών της. Πρέπει επίσης να διασφαλίσει ότι η βιομηχανία διαθέτει επαρκείς δυνατότητες επισκευής για καλώδια και αγωγούς.

Όλα αυτά απαιτούν μια ρητή υποβρύχια πολιτική για την ΕΕ και την εντολή στις υπηρεσίες της να συμβάλουν στην κρίσιμη προστασία των θαλάσσιων υποδομών. Η συνεχιζόμενη κατάρτιση της νέας στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια στη θάλασσα, είναι ένα παράθυρο ευκαιρίας.

Η στρατηγική ο σχεδιασμός της οποίας ξεκίνησε φέτος θα έχει στόχο  να παράσχει κατεύθυνση και να διασφαλίσει τον συντονισμό μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των φορέων των κρατών μελών που ασχολούνται με τη ναυτιλία.

Ο Christian Bueger είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης.