Στις 14 Ιουλίου 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) ανακοίνωσε τη δέσμη προτάσεων της, γνωστή ως “Fit for 55”. Στόχος των προτάσεων είναι η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από όλους τους τομείς στην Ευρώπη κατά 55% σε σχέση με το 1990. Η δέσμη αυτή περιέχει αριθμό προτάσεων που άμεσα ή έμμεσα θα επηρεάσουν και την ναυτιλία. Οι δύο πλέον σημαντικές προτάσεις που αφορούν άμεσα και δραματικά την ναυτιλία είναι η ένταξη της ναυτιλίας στο υφιστάμενο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας ρύπων, το EU ETS, και η άλλη στην προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων καυσίμων και καυσίμων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, το FuelEU maritime.
Η εμπορία ρύπων ETS είναι ένα πανάκριβο και πολύπλοκο μέτρο για τη ναυτιλία, η οποία στην πλειοψηφία της αποτελείται από μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Σύμφωνα με το μέτρο αυτό κάθε πλοίο που έρχεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή κάνει ταξίδια μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αναχωρεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα πρέπει να πληρώνει τις συνολικές ετήσιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αγοράζοντας δικαιώματα από το Ευρωπαϊκό χρηματιστήριο άνθρακα.
Πολύ πιο πριν αλλά και μετά την ανακοίνωση των προτάσεων αυτών, η ναυτιλιακή βιομηχανία με εισηγήσεις και παρεμβάσεις προς την ΕΕ αρχικά και προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (ΕΣ) μετά την ανακοίνωση των προτάσεων, διαμόρφωσε θέσεις οι οποίες αποσκοπούν στην καλύτερη και πιο σωστή εφαρμογή τους στον τομέα της ναυτιλίας ούτως ώστε να διασφαλιστεί η ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής ναυτιλίας αλλά και ο ισότιμος ανταγωνισμός ανάμεσα στις ναυτιλιακές εταιρίες. Είναι σταθερή θέση της ναυτιλιακής βιομηχανίας ότι για να διασφαλίζεται κοινό πεδίο λειτουργίας των πλοίων παγκόσμια, οι νομοθετικές ρυθμίσεις πρέπει να γίνονται στα πλαίσια του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO) και όχι σε περιφερειακά ή εθνικά επίπεδα.
Μια από τις πλέον σημαντικές εισηγήσεις της βιομηχανίας στο EU ETS ήταν να αναγνωριστεί ο ρόλος του ναυλωτή του πλοίου στην κατανάλωση καυσίμων και κατ’ επέκταση στις συνεπαγόμενες εκπομπές ρύπων από το πλοίο. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι στη λειτουργία του πλοίου υπάρχουν 3 σημαντικές και εξίσου καθοριστικές οντότητες. Αυτές είναι ο πλοιοκτήτης, ο τεχνικός διαχειριστής και ο ναυλωτής του πλοίου. Ο πλοιοκτήτης είναι ο ιδιοκτήτης του πλοίου, ο τεχνικός διαχειριστής είναι εκείνος ο οποίος φροντίζει ώστε το πλοίο να λειτουργεί με ασφάλεια τηρώντας όλες τις διεθνείς, περιφερειακές ή εθνικές τεχνικές και επιχειρησιακές απαιτήσεις και ο ναυλωτής ο οποίος καθορίζει το φορτίο, την ταχύτητα, τα λιμάνια φορτοεκφόρτωσης και την αγορά των καυσίμων. Η αποδοτικότητα και η κατανάλωση καυσίμων, όπως και στα αυτοκίνητα, εξαρτάται σε μέγιστο βαθμό από την ταχύτητα, το πόσο φορτίο και σε τι περιβάλλον επιχειρεί το πλοίο (ήρεμες θάλασσες, θάλασσες που έχουν φαινόμενα υψηλών κυμάτων, κτλ.), παράγοντες τους οποίους καθορίζει ο ναυλωτής.
Το Κυπριακό Ναυτιλιακό Επιμελητήριο, από την αρχή και πριν την ανακοίνωση της πρότασης για το EU ETS από την ΕΕ, με συντονισμένες ενέργειες του πρώην Προέδρου, κ. Φίλιππου Φιλή και με την σημαντική συνδρομή και στήριξη του Υφυπουργού Ναυτιλίας, κ. Βασίλη Δημητριάδη, πέτυχε συμπερίληψη παραπομπής στην εισαγωγή του κειμένου της πρότασης για το EU ETS με λεκτικό το οποίο αναγνώριζε την ευθύνη των ναυλωτών για τους ρύπους των πλοίων. Μετά την ανακοίνωση της πρότασης EU ETS από την ΕΕ τον Ιούλιο του 2021, οι προσπάθειες του Επιμελητηρίου και του κου Φιλή, ο οποίος από την 1 Ιανουαρίου 2022 ανέλαβε την προεδρία της Ένωσης Ευρωπαίων Πλοιοκτητών και με συντονισμένες ενέργειες εξασφάλισε και την έγκριση του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Ευρωπαίων Πλοιοκτητών όσον αφορά στην ευθύνη των ναυλωτών, οι προσπάθειες της βιομηχανίας επικεντρώθηκαν στο να πεισθούν τόσο το ΕΚ όσο και το ΕΣ για την ευθύνη των ναυλωτών στις εκπομπές ρύπων από τα πλοία και την συμπερίληψη σχετικού λεκτικού και στο περιεχόμενο και όχι μόνο στην εισαγωγή της οδηγίας EU ETS, που να καθιστά τον ναυλωτή και νομικά υπεύθυνο για την κάλυψη του κόστους των ρύπων.
Τον Ιούνιο του 2022 τόσο το ΕΚ όσο και το ΕΣ κατέληξαν στις δικές τους διαπραγματευτικές θέσεις όσον αφορά στο κείμενο της πρότασης EU ETS που ανακοίνωσε η ΕΕ τον Ιούλιο του 2021, και οι οποίες υιοθέτησαν πλήρως την εισήγηση της ναυτιλιακής βιομηχανίας όσον αφορά στον ρόλο και τις ευθύνες του ναυλωτή στο EU ETS, υποστηρίζοντας την ενσωμάτωση σχετικού λεκτικού και στο κείμενο της πρότασης EU ETS και όχι μόνο στις εισαγωγικές διατάξεις. Θεωρούμε πλέον ότι στην συζήτηση μεταξύ της ΕΕ του ΕΚ και του ΕΣ, που θα αρχίσει σύντομα με σκοπό να ολοκληρωθεί πριν το τέλος του 2022, για το τελικό κείμενο της αναθεωρημένης οδηγίας για το EU ETS, θα ενσωματωθεί και το λεκτικό για την ευθύνη των ναυλωτών.
Οι προσπάθειες του Επιμελητηρίου και του κου. Φιλή για την αναγνώριση της ευθύνης των ναυλωτών στο EU ETS, ξεκίνησαν ήδη και από τον Μάρτιο του 2021 όταν το Επιμελητήριο προέτρεψε το Διεθνές Ναυτιλιακό Συμβούλιο της Βαλτικής (BIMCO), το οποίο μεταξύ άλλων εκδίδει δείγματα συμβολαίων τα οποία είναι ευρέως αποδεκτά και χρησιμοποιούνται για συνάψεις συμφωνιών στις διάφορες δραστηριότητες της ναυτιλίας, να προετοιμάσει ειδικές ρήτρες οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν από τους πλοιοκτήτες και τους ναυλωτές για την κατανομή του κόστους των ρύπων που θα προκύψει από την ένταξη της ναυτιλίας στο EU ETS.
Διαφαίνεται επίσης ότι η ευθύνη του ναυλωτή, ο οποίος είναι εκείνος που αποφασίζει και αγοράζει τα καύσιμα του πλοίου, θα αναγνωριστεί και θα ενσωματωθεί και στον κανονισμό FuelEU maritime και το όποιο πρόστιμο προκύψει από την μη σωστή εφαρμογή του FuelEU maritime θα επιβαρύνει τον ναυλωτή.
Ως ένα καταληκτικό και γενικό σχόλιο, ενώ οι προτάσεις για το “Fit for 55” που αφορούν στην ναυτιλία κανονικά θα έπρεπε να απευθύνονται και σε άλλους εμπλεκόμενους στην ναυτιλία, τελικά απευθύνονται στα πλοία. Χρειάζονται συνεργασίες από όλους τους εμπλεκόμενους. Δεν είναι μόνο οι πλοιοκτήτες που φέρουν την ευθύνη για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας. Πρέπει όλοι, και οι νομοθέτες και οι παραγωγοί καυσίμων και οι κατασκευαστές μηχανών και τα ναυπηγεία και οι πλοιοκτήτες, να λειτουργήσουν κάτω από ένα κοινό πρόγραμμα για το μέλλον. Μόνο τότε θα έχουμε αποτελέσματα και πραγματική μείωση εκπομπών ρύπων.
Αρθρογραφεί για τον Ενάλιο ο κ. Αλέξανδρος Ιωσηφίδης – Βοηθός Γενικός Διευθυντής/Διευθυντής Τεχνικού Τμήματος του Κυπριακού Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου
